Çocuklarda DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) Belirtileri

Çocuğunuzun yaşıtlarına göre daha hareketli, daha az odaklanan veya daha sabırsız olduğunu fark ettiyseniz yalnız değilsiniz. Birçok anne benzer gözlemlerle endişe duyabilir. Unutmayın, bu gözlemler çocuğunuzla ne kadar ilgili ve sevgi dolu olduğunuzu gösterir. Bu yazı, çocuğunuzun gelişimini daha yakından anlamanıza yardımcı olmayı amaçlamaktadır.

1 Yaş Bebeklerde Hiperaktivite Belirtileri

1 yaş bebeklerde DEHB belirtileri net değildir ancak bazı aşırı hareketlilik belirtileri gözlemlenebilir. Bu yaşta teşhis konulmaz, fakat risk işaretleri aile ve uzmanlar tarafından izlenebilir.

• Bebek sürekli hareket halindedir; kucakta durmak istemez, devamlı kımıldanır.
• Uykuya geçişte zorlanır, gece sık uyanır ve gündüz uykuları kısadır.
• Yeni nesnelere aniden ve yoğun tepki verir, dikkatini toplamakta zorlanır.
• Güvenli olmayan yerlere yönelmede ısrarcı olabilir (fişlere, keskin eşyalara el atma).
• Bağlanmada zorlanma görülebilir, anne-babaya karşı huzursuzluk gösterebilir.

2 Yaş Bebeklerde Hiperaktivite Belirtileri

İki yaş dönemi çocukların bağımsızlık kazandığı, ancak DEHB olan çocuklarda bu hareketlilik aşırı ve kontrolsüz hale gelebilir. Bu yaşta belirtiler daha netleşmeye başlar.

• Koşma, tırmanma gibi motor aktivitelerde aşırıya kaçma, sürekli hareket etme ihtiyacı.
• Dikkat süresi çok kısadır, oyuncaklarla birkaç saniyeden fazla ilgilenmez.
• Kural ve sınırları kabul etmekte zorlanır, sık sık sinir krizleri geçirir.
• Konuşma varsa, konuşmalar kesik ve düzensiz olabilir; bazen anlamsız kelimeler sıralanır.
• Yemek, tuvalet, banyo gibi günlük rutinleri reddetme veya sabırsız davranma görülebilir.

3 Yaş Bebeklerde Hiperaktivite Belirtileri

Üç yaş, sosyal ilişkilerin ve dil becerilerinin gelişmeye başladığı önemli bir dönemdir. DEHB olan çocuklarda bu gelişim süreci aksayabilir veya düzensiz ilerler.

• Sürekli konuşma, araya girme, başkasının sözünü kesme gibi dürtüsel davranışlar.
• Akranlarıyla sağlıklı oyun kurmakta zorlanır; kurallara uymakta direnç gösterir.
• Oyuncakları fırlatma, zarar verme gibi agresif davranışlar olabilir.
• Kısa sürede sıkılma, ilgisini sürekli başka yöne kaydırma.
• Günlük olaylara aşırı tepki verme: örneğin küçük bir hayal kırıklığında bağırma, ağlama krizi.

4 Yaş Bebeklerde Hiperaktivite Belirtileri

Dört yaşına gelen çocuklar artık sosyal ortamlarla daha sık karşılaşırlar. DEHB olan çocuklar bu tür ortamlarda uyum sorunları yaşar. Belirtiler daha belirgindir ve davranışsal farklar çevre tarafından da fark edilir hale gelir.

• Anasınıfı veya kreşte sürekli yerinden kalkma, öğretmenin direktiflerine uymama.
• Grup etkinliklerinde dikkatini verememe, etkinliği yarım bırakma.
• Oyunlarda sırasını beklemekte zorlanma ve sık sık kuralları ihlal etme.
• Tehlikeli davranışlar sergileme (yüksek yerlere çıkma, koşarken etrafa çarpma).
• Bir görev verildiğinde başlamadan başka bir işe yönelme veya hemen bırakma.

Bir hatırlatma: Her çocuk farklıdır. Burada yer alan işaretler sadece farkındalık oluşturmak içindir. Bazen bir annenin gözlemi, çocuğunun potansiyelini daha iyi anlamasına yardım eder. İçinizde "Acaba?" sorusu varsa, bir uzmandan görüş almak size yük değil, tam tersine bir rahatlama getirebilir. Bu adımı atmak, çocuğunuzun yolculuğuna sevgiyle eşlik etmenin en güçlü yollarından biridir.

DEHB Tedavi Yöntemleri

DEHB tedavisi kişiye özel olarak planlanır. Tedavi süreci, çocuğun yaşına, belirtilerin şiddetine ve eşlik eden diğer durumlara göre değişiklik gösterebilir. Genellikle aşağıdaki yöntemlerden biri ya da birkaçı birlikte kullanılır:

• Davranışsal terapi: Çocuğun davranışlarını yönetmesine yardımcı olmak için yapılan psikolojik destek çalışmalarıdır.
• Aile danışmanlığı: Ailenin, çocuğun davranışlarına doğru tepki vermesini sağlamak için rehberlik edilir.
• İlaç tedavisi: Gerekli görüldüğünde psikiyatrist tarafından dikkat artırıcı ya da dürtü kontrolünü destekleyici ilaçlar reçete edilebilir.
• Eğitimsel destek: Okul ortamında çocuğun ihtiyaçlarına göre bireyselleştirilmiş eğitim planları uygulanabilir.

Evde DEHB ile Baş Etme Stratejileri

Aileler, çocuklarının hiperaktivite ve dikkat dağınıklığıyla baş etmesine yardımcı olmak için evde bazı stratejiler geliştirebilir:

• Günlük rutin oluşturmak: Yemek, uyku ve oyun saatlerini düzenli hale getirmek çocuğun güven duygusunu artırır.
• Kuralları net ve tutarlı şekilde koymak: Sınırlar belirsiz olduğunda çocuklar daha çok zorlanır.
• Kısa ve net talimatlar vermek: “Oyuncağını topla” gibi sade ifadeler daha etkilidir.
• Olumlu davranışları ödüllendirmek: Uygun davranışlar pekiştirilmelidir.
• Hareket ihtiyacını karşılayacak fiziksel aktiviteler: Enerjisini atabileceği zamanlar yaratmak hiperaktiviteyi yönetmeye yardımcı olur.

DEHB ile Yaşayan Ailelere Öneriler

DEHB’li bir çocukla yaşamak zaman zaman zorlayıcı olabilir. Ancak bazı yaklaşımlar hem çocuk hem aile için süreci kolaylaştırabilir:

• Sabırlı ve anlayışlı olun; davranışları kişisel algılamayın.
• Profesyonel destek almaktan çekinmeyin. Gerekirse terapi ya da danışmanlık alın.
• Aile içi iletişimi güçlendirin; bağırmak yerine empati kurun.
• Kardeşleriyle olan ilişkisini dikkatle yönetin; kıyaslamalardan kaçının.
• Kendinize de zaman ayırın; zihinsel olarak dinlenmiş ebeveyn daha iyi destek sunar.

Sonuç: Çocuğunuzu en iyi siz tanırsınız. Onun davranışlarını gözlemlemek, ihtiyaç duyduğunda destek almak sizi güçlü bir ebeveyn yapar. Bir uzmandan destek almak, yalnızca bir "tedavi" değil, sağlıklı bir gelişim yolculuğuna ışık tutmaktır. Unutmayın, hiçbir çocuk etiketlenmek için değil, anlaşılmak için gözlemlenir.