Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında başlayan ve dikkat eksikliği, dürtüsellik ve aşırı hareketlilik ile karakterize olan nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB, yalnızca çocukluk dönemini değil, müdahale edilmezse ergenlik ve yetişkinlik dönemini de etkileyebilir.
Belirtiler Nelerdir?
DEHB belirtileri genellikle 3 ana başlıkta toplanır:
1. Dikkat Eksikliği Belirtileri:
Detaylara dikkat etmez, sık hata yapar
Dikkatini sürdürmekte zorlanır
Dinlemiyormuş gibi görünür
Görev ve etkinlikleri organize edemez
Sık sık eşyalarını kaybeder
Dış uyaranlarla kolayca dikkati dağılır
Günlük görevlerini unutabilir
2. Hiperaktivite Belirtileri:
Oturduğu yerde kıpırdanır, ellerini-ayaklarını oynatır
Sınıfta yerinde duramaz
Aşırı konuşur
Sessiz aktivitelerde zorlanır
Sürekli hareket halindedir
3. Dürtüsellik Belirtileri:
Söz keser, sırasını bekleyemez
Ani kararlar verir, düşünmeden hareket eder
Sabırsızdır
Başkalarının oyununu veya konuşmasını bölebilir
Not: Tüm çocuklar zaman zaman bu davranışları sergileyebilir. Ancak DEHB’de bu belirtiler sürekli, yaygın ve işlevselliği bozacak düzeydedir.
DEHB Türleri
Dikkat eksikliğinin ön planda olduğu tür
Hiperaktivite/dürtüselliğin ön planda olduğu tür
Bileşik tip (hem dikkat eksikliği hem hiperaktivite)
Tanı Nasıl Konur?
Tanı, çocuk psikiyatristi tarafından detaylı klinik değerlendirme, ebeveyn ve öğretmen görüşmeleri, davranış gözlemleri ve gerekiyorsa dikkat testleriyle konur.
Tanı koyarken belirtilerin en az 6 aydır devam etmesi ve çocuğun sosyal, akademik veya aile yaşamını olumsuz etkilemesi gerekir.
DEHB'nin Nedenleri Nelerdir?
DEHB'nin oluşumunda genetik, biyolojik ve çevresel faktörler etkilidir:
Genetik yatkınlık (ailede benzer öykü olması)
Beyin kimyasındaki farklılıklar (dopamin dengesizliği)
Doğum öncesi riskler (sigara, alkol kullanımı, prematüre doğum)
Travmalar ve stresli yaşam olayları
Tedavi Yöntemleri
DEHB tedavisinde en etkili yaklaşım, çok yönlü bir tedavi planıdır:
1. İlaç Tedavisi
Dikkat artırıcı ve dürtü kontrolünü düzenleyici ilaçlar, uzman kontrolünde kullanılır.
Genellikle metilfenidat ya da atomoksetin grubu ilaçlar tercih edilir.
2. Psikoterapi
Bilişsel Davranışçı Terapi: Düşünce ve davranış düzenleme
Duygusal farkındalık çalışmaları
Zaman yönetimi ve planlama becerileri eğitimi
3. Aile Eğitimi ve Danışmanlığı
Ebeveynlerin çocuğa nasıl yaklaşacağını öğrenmesi
Davranış yönetimi teknikleri
4. Okul Desteği
Öğretmenle iş birliği
Sınıf içi düzenlemeler
Bireysel eğitim planları (BEP)
Erken Tanı ve Müdahale Neden Önemli?
DEHB erken tanındığında, çocuğun hem akademik hem sosyal hayatı desteklenebilir. Tedavi edilmediğinde ise okul başarısızlığı, özgüven eksikliği, davranış sorunları, akran ilişkilerinde zorlanma gibi birçok ikincil problem gelişebilir.